Ga verder naar de inhoud

1830 - 1831

Vijf dagen. Zo lang had de grondwetscommissie nodig om een ontwerp te maken voor de grondwet van de nieuwe staat. Wie waren de koppen achter de progressieve grondwet die er uiteindelijk uit kwam? Over welke onderwerpen debatteerden ze? En welke filosofen zitten er achter het gedachtegoed van de Belgische Grondwet?

De Volksraad kwam samen in het paleis van de Staten-Generaal. In 1831 werd het gebouw omgedoopt tot het Paleis van de Natie. Ongedateerde gravure van Auguste Numans. MSKB
De Volksraad kwam samen in het paleis van de Staten-Generaal. In 1831 werd het gebouw omgedoopt tot het Paleis van de Natie. Ongedateerde gravure van Auguste Numans. MSKB

De Volksraad, die werd verkozen op 3 november 1830, kwam een week later, op 10 november 1830, voor het eerst samen in het Brusselse Paleis van de Staten-Generaal. Deze grondwetgevende vergadering was samengesteld uit vertegenwoordigers van de Zuid-Nederlandse elite: adel en clerus deelden er de lakens uit, maar ook de bourgeoisie, bestaande uit advocaten, journalisten, industriëlen, rijke handelaars, etc. had er een vinger in de pap te brokken. Hoewel niet alle 200 verkozenen steeds aanwezig waren, konden de vergaderingen in de Volksraad soms rumoerig zijn, zeker wanneer het over gevoelige onderwerpen ging.

Nadat de Volksraad enkele praktische beslissingen nam over haar eigen werking – in deze revolutionaire context moesten er namelijk volledig nieuwe regels in het leven worden geroepen –, kondigde ze de onafhankelijkheid van het Belgische volk af. De eerste belangrijke discussie had betrekking op de regeringsvorm. Dit debat veroorzaakte grote polemiek en het plaatste overtuigde republikeinen pal tegenover liberalen, katholieken en pragmatisch ingestelde Volksraadsleden.

De zittingen van de Volksraad werden gehouden in het halfrond van het Paleis van de Natie. Ongedateerde krijttekening van Jean-Baptiste Madou. MSKB.
De zittingen van de Volksraad werden gehouden in het halfrond van het Paleis van de Natie. Ongedateerde krijttekening van Jean-Baptiste Madou. MSKB.

Met een grote meerderheid nam de Volksraad de constitutionele monarchie aan. De republikeinen gaven zich niet gewonnen en probeerden zich alsnog te ontdoen van de monarchie door de eeuwige vervallenverklaring van de dynastie van de Oranje-Nassau’s van de Belgische Troon op de agenda te plaatsen. De Volksraad besloot tot de uitsluiting van de Nassau’s, maar de republikeinen beten vervolgens opnieuw in het zand toen een meerderheid van de Volksraadsleden voor de invoering van de Senaat stemde. Eind december werd het debat over de omstandige lijst aan grondrechten aangevat. Vanaf januari 1831 begon de Volksraad met de besprekingen over de organisatie van de staatsmachten. Gedurende heel deze periode werd er ook afwisselend gediscussieerd over de mogelijke troonkandidaten. Intussen kwamen diplomatieke zendingen in het kader van internationale vredesonderhandelingen met Nederland terug met voorstellen die intens besproken werden in de Volksraad.

Portret van Surlet de Chokier.
Portret van Surlet de Chokier.

Toen de besprekingen over de Belgische Grondwet waren afgerond, werd ze op 7 februari 1831 door de Volksraad gestemd en aangenomen. De debatten gingen evenwel nog door: er moest een kieswet aangenomen worden voor de verkiezing van het Parlement. Toen er niet meteen een kandidaat voor de Belgische Troon gevonden werd, moest de Volksraad zich ook buigen over het regentschap, een tijdelijke functie die de Volksraad eind februari 1831 aan Surlet de Chokier toewees. Hoewel de activiteiten van de Volksraad vervolgens afnamen, werden er wel nog besprekingen gehouden over aspecten van de staatsfinanciën, de vredesonderhandelingen, de organisatie van de burgerwacht en het staatshoofd. Op 21 juli 1831 legde Leopold van Saxen-Coburg de eed af als eerste koning der Belgen. Daarmee zat het werk van de Volksraad er helemaal op. Op 8 september 1831, de eerste dag van de samenkomst van de nieuwe wetgevende Kamers, ontbond de Volksraad zichzelf.